Zmiany przyrostu naturalnego i salda migracji w gminach wiejskich Miejskich Obszarów Funkcjonalnych w Polsce w latach 2002–2017
DOI:
https://doi.org/10.24917/20845456.15.11Słowa kluczowe:
gminy wiejskie w strefie podmiejskiej; miejskie obszary funkcjonalne; przyrost naturalny i saldo migracjiAbstrakt
Procesy demograficzne w warunkach stabilnej gospodarki z reguły odznaczają się wolnym przebiegiem. Obecny stan i struktura ludności Polski jest konsekwencją przeszłych oraz zachodzących obecnie procesów demograficznych (m.in. zmian w ruchu naturalnym, migracji, wydłużania życia), ekonomicznych (m.in. dostępu do rynku pracy, usług, mieszkania) jak i społeczno-kulturowych (m.in. zmiany wzorców prokreacyjnych, bogacenia się społeczeństwa). Cechą wyróżniającą obecne zmiany ludnościowe w Polsce jest zmniejszanie się liczby Polaków. Niekorzystną sytuację potwierdzają: postępujący proces starzenia ludności, depopulacja obszarów wiejskich oraz znaczącej liczby miast. Za cel przyjęto określenie kierunków zachodzących zmian w zaludnieniu, ruchu naturalnym i migracjach ludności mieszkającej w gminach wiejskich, położonych w Miejskich Obszarach Funkcjonalnych wyznaczonych dla miast wojewódzkich. Badaniami objęte zostały gminy wiejskie należące do 18-tu Miejskich Obszarów Funkcjonalnych (MOF) ośrodków wojewódzkich, wyznaczonych przez prof. P. Śleszyńskiego. Analizą czasową objęto lata 2002-2017. W badaniu posłużono się metodą typów rozwoju ludnościowego Webba, która pozwala określić relacje między przyrostem naturalnym i saldem migracji. Przeprowadzone grupowanie wykazało, iż obecnie szczególnie ważnym czynnikiem rzutującym na liczebność mieszkańców w większości gmin wiejskich skupionych wokół rdzenia, jest notowane dodatnie saldo migracji, przeważające nad dodatnim przyrostem naturalnym. Charakterystyczną cechą badanych obszarów jest także znaczne ich wewnętrzne zróżnicowanie przestrzenne pod względem analizowanych wskaźników ludnościowych, jak i składowych przyrostu rzeczywistego, co będzie warunkować odmiennie przebiegające w nich procesy rozwojowe w przyszłości.
Bibliografia
Bank Danych Lokalnych. GUS. (2019, 2–5 maja). Pozyskano z: https://bdl.stat.gov.pl/
Dane z państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju – PRG, (2018, 14 grudnia). Pozyskano z: ftp://91.223.135.109/prg/jednostki_administracyjne.zip
Długosz, Z. (2001). Próba dynamicznej typologii ruchu ludności w świetle klasyfikacji Webba na przykładzie województwa małopolskiego. W: B. Kortus (red.), Człowiek i przestrzeń. Kraków: IGiGP UJ, 61–70.
Długosz, Z., Kurek, S. (2007). Zmiany w zaludnieniu a ruch naturalny ludności w Polsce w latach 1995–2004. W: J. Lach, M. Borowiec, T. Rachwał (red.), Procesy transformacji społeczno-ekonomicznych i przyrodniczych struktur przestrzennych, Kraków: Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej w Krakowie, 174–189.
Easterlin, R.A. (1975). An economic framework for fertility analysis. Studies in Family Planning, 6, 3, 54–63.
Easterlin, R.A. (1980). Birth and Fortune: The Impact of Numbers on Personal Welfare. New York: Basic Books.
Eatock, D. (2019). Demographic outlook for the European Union 2019, In-Depth Analysis, European Parliamentary Research Service, Brussels, European Union. Pozyskano z: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2019/637955/EPRS_IDA(2019)637955_EN.pdf
Gawryszewski, A. (2007). Zmiany w rozmieszczeniu, ruchu naturalnym, migracjach i strukturze ludności Polski, 1918–2005. Przegląd Geograficzny, 79 (3–4), 461–482.
Kosiński, L. (1964). Typy zmian ludności w Polsce w latach 1951–1960. Przegląd Geograficzny, 36 (4), 661–677.
Kurek, S. (2008). Typologia starzenia się ludności Polski w ujęciu przestrzennym. Prace Monograficzne nr 497, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Kurek, S., Gałka J., Wójtowicz M. (2015). Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w świetle dojazdów do pracy. Studia Miejskie, 18, 71–84.
Krzysztofik, R, Szmytkie, R. (2018). Procesy depopulacji w Polsce w świetle zmian bazy ekonomicznej miast. Przegląd Geograficzny, 90 (2), 309–329.
Łuszczyk, M. (2011). Globalizacyjne i demograficzne zagrożenia rozwoju społeczno- -gospodarczego – implikacje dla Polski. W: M. Balcerowicz-Szkutnik (red.), Współczesne problemy demograficzne w dobie globalizacji – aspekty pozytywne i negatywne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 167–173.
Miszczuk, A. (1993). Wyludnianie się wsi a rolnictwo wschodniej Lubelszczyzny. Dokumentacja Geograficzna, 2, 9-86.
Prognoza ludności na lata 2014-2050, (2014). Studia i analizy statystyczne. Warszawa: GUS. Pozyskano z: http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/prognoza-ludnosci/prognoza-ludnosci-na-lata-2014-2050-opracowana-2014-r-,1,5.html
Sytuacja demograficzna Polski (2017). Raport 2016-2017, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa. Pozyskano z: http://bip.stat.gov.pl/download/gfx/bip/pl/defaultstronaopisowa/805/1/1/sytuacja _demograficzna_polski_raport_2016_2017.pdf
Śleszyński, P., (2013). Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw. Prace Geograficzne, 85 (2), 173–197.
Śleszyński, P., (2016). Współczesne i prognozowane uwarunkowania demograficzno-migracyjne w rozwoju miejskiego systemu osadniczego Polski. Konwersatorium Wiedzy o Mieście, 1 (29), 97–105.
Śleszyński, P., (2018). Demograficzne wyzwania rozwoju regionalnego Polski. Studia KPZK PAN, 183, 225-247.
Śleszyński, P., Wiśniewski R., Szejgiec-Kolenda B., (2018). Demographic processes in Poland in the years 1946‑2016 and their consequences for local development: current state and research perspectives. Geographia Polonica, 91 (3), 317–334.
Uchwała nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011r. w sprawie przyjęcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (2012). Monitor Polski, 2012 poz. 252
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, (2003). Dziennik Ustaw 2003 nr 80 poz. 717, tekst ujednolicony Dziennik Ustaw 2018 poz. 1945
Van De Kaa, D.J. (1987). Europe’s second demographic transition. Population Bulletin, 42 (1).
Webb, J. W., (1963). The natural and migrational components of population changes in England and Wales 1921–1931. Economic Geography, 39 (2), 130–148.
Wesołowska, M., (2016). Depopulacja wsi – szansa czy zagrożenie dla przestrzeni wiejskiej. Studia KPZK PAN, 167, 250–273.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Złożenie artykułu do druku oznacza wyrażenie zgody na bezpłatne (tj. bez honorariów autorskich) przeniesienie autorskich praw majątkowych na Wydawcę i zezwolenie na wydanie pracy w postaci drukowanej w dowolnej liczbie egzemplarzy oraz zamieszczenie jej w postaci otwartego dostępu na stronie internetowej czasopisma, w bibliotekach cyfrowych oraz innych cyfrowych platformach wydawniczych, z którymi Wydawca zawarł lub zawrze stosowne porozumienie o udostępnianiu. W przypadku artykułów wieloautorskich przyjmuje się, że autor zgłaszający pracę („correspondingauthor”) ma pełnomocnictwo do reprezentowania pozostałych współautorów w tym zakresie. Autorzy są proszeni o podpisanie stosownego oświadczenia w tej sprawie.
