Panorama demograficzna meksykańskiej części Półwyspu Jukatan w latach 1990-2010
DOI:
https://doi.org/10.24917/20845456.15.7Słowa kluczowe:
Majowie; Meksyk; migracje; Półwysep Jukatan; przemiany demograficzne; przyrost naturalny; struktura płci i wiekuAbstrakt
Półwysep Jukatan, w granicach Meksyku podzielony administracyjnie na trzy stany: Campeche, Quintana Roo oraz Yucatán, charakteryzuje się specyficznymi cechami przemian demograficznych. Zamieszkany jest przez wieloetniczne, wielokulturowe oraz wielojęzyczne społeczeństwo. Przeszłość historyczna tego obszaru, od czasów prekolumbijskich do współczesności, w dużym stopniu zaważyła na procesach i tendencjach, jakie kształtowały obraz demograficzny tego regionu. Celem opracowania jest analiza demograficznych i społecznych przemian, jakie zachodzą na terenie badanych trzech meksykańskich stanów, na przełomie XX i XXI w. Badanie dotyczy zmian liczby ludności, poziomu urbanizacji, przyrostu naturalnego, migracji oraz struktur płci i wieku w latach 1990 - 2010. Analizy statystyczne oparto o dane zaczerpnięte z kolejnych trzech spisów ludności Meksyku: w 1990, 2000 i 2010 r. Na badanym obszarze zaobserwowano wzrost gęstości zaludnienia, szczególnie w gminach na terenie których zlokalizowane są duże miasta. W badaniu zwraca uwagę również wzrost poziomu urbanizacji, przy jednoczesnym występowaniu gmin pozostających bez ośrodków miejskich. Najbardziej zauważalne kontrasty demograficzne na półwyspie można zaobserwować między regionami wiejskimi a miejskimi. W badanym okresie zauważono z kolei wyraźny spadek przyrostu naturalnego, w szczególności w obszarach wysoko zurbanizowanych. Zmiany modelu prokreacji oraz rodziny widoczne są również na przykładzie piramid płci i wieku. Wskazują one na zmiany w liczbie urodzeń oraz na odejście od cech charakterystycznych dla społeczeństwa słabo rozwiniętego. Bardzo ważnym bodźcem, wpływającym na przemiany demograficzne na badanym terenie są migracje, skupiające ludność przede wszystkim na obszarach dużych miast, oraz w gminach je otaczających.
Bibliografia
XI Censo General General de Población y Vivienda, 1990, Instituto Nacional de Estadística y Geografía, México, D.F.
XII Censo General de Población y Vivienda, 2000, Instituto Nacional de Estadística y Geografía, México, D.F.
XIII Censo General de Población y Vivienda, 2010, Instituto Nacional de Estadística y Geografía, México, D.F.
Ángel García, D. de (2016). Esbozos etnográficos sobre la migración entre los mayas peninsulares de Campeche. Revista Española de Antropología Americana, 46, 9–28. http://dx.doi.org/10.5209/REAA.58285
Bolio Osés, J. (1983ª). Hacia una Historia del Poblamiento y Urbanización de la Península Yucateca, Primera Parte. Yucatán: Historia y Economía, 7(38), 31–48.
Bolio Osés, J. (1983b). Hacia una Historia del Poblamiento y Urbanización de la Península Yucateca, Segunda Parte. Yucatán: Historia y Economía, 7(39) , 25–52.
Bonasewicz, A., Skoczek, M. (1985). Rolnictwo. (W:) Geografia regionalna Ameryki Łacińskiej. Warszawa: PWN, 124–140.
Camal-Cheluja, T.L. (2012). Crecimiento y planeación urbana de Chetumal desde la perspectiva de la élite gobernante. (In:) J.C. Arriaga-Rodríguez, T.L. Camal-Cheluja (eds.), Memorias del XIII Seminario Internaciona de Verano: Caribe Economía, Política y Sociedad. Chetumal: Universidad de Quintana Roo, División de Ciencias Políticas y Humanidades, 609–627.
Comparacencia de Kessel y Heroles. 2008, Energía, 8(120), FTE de México, http://www.fte-energia.org/pdf/e120-6-11.pdf (dostęp: 20.02.2020)
Delimitación de las zonas metropolitanas de México. 2010. Secretaría de Desarrollo Social, Consejo Nacional de Población, Instituto Nacional de Estadística, Geografía e Informática, México.
Eastmond, A., García de Fuentes, A., Córdoba Ordoñez, J. (2000). Recent Population and Education Trends on the Yucatán Peninsula. (In:) W. Lutz, L. Prieto, W. Sanderson (eds.), Population, Development, and Environment on the Yucatán Peninsula: From Ancient Maya to 2030. Laxenburg: International Institute for Applied Systems Analysis, 54–72.
Encuesta Intercensal, 2015 Instituto Nacional de Estadística y Geografía, México, D.F.
Folan, W.J., Faust, B., Lutz W., Gunn, J.D. (2000). Social and Environmental Factors in the Classic Maya Collapse, (In:) W. Lutz, L. Prieto, W. Sanderson (eds.), Population, Development, and Environment on the Yucatán Peninsula: From Ancient Maya to 2030. Laxenburg: International Institute for Applied Systems Analysis, 2–32.
Gordillo, G., Plassot, T. (2017). Migraciones internas: un análisis espacio-temporal del periodo 1970–2015. Economíaunam, 14(40), 67–100.
Lizama Quijano, Jesús (2007). Estar en el mundo. Procesos culturales, estrategias económicas y dinámicas identitarias entre los mayas yucatecos. Mérida: CIESAS, Editorial Miguel Ángel Porrúa.
Makowski, J. (1985). Środowisko przyrodnicze. (W:) Geografia regionalna Ameryki Łacińskiej. Warszawa: PWN, 15–88.
Moreno-Calles, A.I., Casas, A., Toledo, V.M., Vallejo-Ramos, M. (2016). Perspectivas: el camino por delante para la etnoagroforesteria. (In:) A.I. Moreno-Calles, A. Casas, V.M. Toledo,
M. Vallejo-Ramos (eds.), Etnoagroforestería en México. Morelia: Universidad Nacional Autónoma de México, Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Morelia, Instituto de Investigaciones en Ecosistemas y Sustentabilidad, 290–295.
Pohl, M., Pope, K., Jones, J. (1998). Agricultura y civilización prehistoricas en las planicies mayas orientales. Los Investigadores de la Cultura Maya, 6(1), 108–119.
Ramírez Carillo, L.A. (2020). The Thin Broken Line. History, Society and the Environment of the Yucatán Peninsula. (In:) H. Azcorra, F. Dickinson (eds.), Culture, Environment and Health in the Yucatan Peninsula. A Human Ecology Perspective. Springer International Publishing, 9–36. DOI: 10.1007/978-3-030-27001-8
Samora, J., Vandel Simon, P. (1993). A History of the Mexican-American People. University of Notre Dame Press.
Velázquez Valdéz, R. (1980). Recent discoveries in the caves of Loltun, Yucatán, Mexico. Mexicon, 2(4), 53–55.
Vidussi, C. (2016). Posibles cambios de perspectiva en lose studios sobre remesas y espacios domésticos: el caso de los Mayas Yucatecos. Peninsula, XI (2), 35–57.
Winiarczyk-Raźniak, A. (2011). Majowie w Meksyku. (W:) M. Soja, A. Zborowski (red.), Człowiek w przestrzeni zurbanizowanej. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 111–119.
Winiarczyk-Raźniak, A. (2014). Obszary metropolitalne Meksyku. (W:) K. Kuć-Czajkowska, M. Sidor (red.), Miasta, aglomeracje, metropolie – w nurcie globalnych przemian. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 133–149.
Winiarczyk-Raźniak, A., Długosz, Z. (2016). Tradycyjne budownictwo współczesnych Majów na meksykańskim Jukatanie. (W:) A. Zborowski (red.) Człowiek, społeczeństwo, przestrzeń. Myczkowce-Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 135–150.
Winiarczyk-Raźniak, A., Raźniak, P. (2018), El solar and la vivienda vernacula as examples of traditional home construction in Mexico’s Yucatan, 4th International Scientific Conference Geobalcanica 2018, 225–236. DOI:10.18509/GBP.2018.26
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Złożenie artykułu do druku oznacza wyrażenie zgody na bezpłatne (tj. bez honorariów autorskich) przeniesienie autorskich praw majątkowych na Wydawcę i zezwolenie na wydanie pracy w postaci drukowanej w dowolnej liczbie egzemplarzy oraz zamieszczenie jej w postaci otwartego dostępu na stronie internetowej czasopisma, w bibliotekach cyfrowych oraz innych cyfrowych platformach wydawniczych, z którymi Wydawca zawarł lub zawrze stosowne porozumienie o udostępnianiu. W przypadku artykułów wieloautorskich przyjmuje się, że autor zgłaszający pracę („correspondingauthor”) ma pełnomocnictwo do reprezentowania pozostałych współautorów w tym zakresie. Autorzy są proszeni o podpisanie stosownego oświadczenia w tej sprawie.
